Het reptielenbrein: razernij, woede en agressie

Zoals we zagen in ons inleidend artikel, is het reptielenbrein van de mens verantwoordelijk voor onze overlevingsinstincten (voeding), en onze voortplantingsdrang (seksueel gedrag). Gedrag dat hiermee gepaard gaat is agressie, dominantie, paringsdrift, bezetenheid, woede, razernij, dwangmatigheid, aanbidding, angst, hebzucht. Het wilde beest in elk van ons.

Voetbalgeweld
Foto: http://www.sxc.hu

In dit artikel leggen we uit hoe sommige prikkels plots kunnen leiden tot gedrag waarbij ons reptielenbrein ons denkend brein volledig uitschakelt, en ons bewustzijn volledig verlamt. Dit zijn zeer gevaarlijke situaties waarvan de gevolgen vaak niet te overzien zijn.

Het typevoorbeeld daarvan is verkeersagressie. Een zeer eenvoudig (al dan niet verkeerd) maneuver van een andere weggebruiker leidt bij sommige bestuurders tot uitzinnige uitspattingen van woede en agressie. Iemand die te snel of te kort invoegt op het rijvak van een andere bestuurder kan leiden tot getoeter, vuisten of middelvingers in de lucht, verbale verwijten, flikkeren met de koplampen enz. Wanneer de eerste bestuurder al net zo heetgebakerd is, dan kan je bij de eerstvolgende stopplaats ernstige verkeersagressie krijgen.

Andere voorbeelden waarbij de agressie buitensporige vormen aanneemt in verhouding tot een relatief onbelangrijke prikkel:

agressie tijdens sportwedstrijden zoals voetbal, ijshockey: de scheidsrechter fluit een fout in het nadeel van de eigen ploeg;
agressie en rellen tijdens betogingen of manifestaties: een ordehandhaver gaat iets te fel om met de wapenstok.

Vanwaar komt zo'n hevige reactie?

Zonder hier al te wetenschappelijk op in te gaan kan je stellen dat de agressor zich:

aangevallen voelt in zijn eigen territorium;
de prikkel ervaart als een persoonlijke bedreiging;
de prikkel ervaart als een collectieve bedreiging van de eigen (bevolkings)groep.

Collectieve agressie

Op 3 maart 1991 wordt Rodney King, een zwarte ex-veroordeelde man na een wilde achtervolging door Los Angeles, door 4 blanke politie-agenten zwaar geslagen met de wapenstok, mishandeld met een taser (een electroshock wapen) en met de voet tegen de grond geduwd. Het incident werd gefilmd en er trok een golf van verontwaardiging door de regio.

De rellen in Los Angeles in 1992
Bron: http://iwanticewater.wordpress.com/2009/07/26/black-on-the-right-side/

Wanneer op 29 april 1992 een jury bestaande uit 10 blanken, één aziaat en één latino, de 4 agenten vrijspreekt van aanranding en extreem geweld, barst eerst in de Los Angeles regio en later in gans de USA en delen van Canada het geweld los.

Zeven dagen van plundering, mishandeling, brandstichting en moord volgden op de uitspraak. Er vielen hierbij 53 doden, meer dan 2000 gewonden. 1100 gebouwen werden totaal vernield, er waren 3600 brandstichtingen en er was naar schatting 1 miljard dollar schade. Het leger moest massaal ingrijpen om de rellen te beëindigen.

Dit was een extreme vorm van collectieve agressie in een beschaafde gemeenschap, waarbij een bevolkingsgroep zich in hoge mate benadeeld voelde door een andere, en waarbij de aanleiding relatief klein was in verhouding tot de gevolgen. Men spreekt wel eens van "het vuur aan de lont". Mensen die nog nooit van hun leven agressief waren geweest, gingen over tot plundering, brandstichting, aanranding en zelfs moord. Het reptielenbrein in volle actie.

De rassenrellen in Los Angeles in 1992

Uiteraard is het aantal voorbeelden van dit soort agressie eindeloos. Elke burgeroorlog is een voorbeeld van hoe gewone mensen, beschaafde mensen zoals we dat zeggen, plots veranderen in meedogenloze geweldenaars en moordenaars. Denk maar aan Bosnië, Rwanda, Afghanistan, Kosovo, Tsjetsjenië enz.

Telkens neemt het reptielenbrein het volledig over van het normaal denkend verstand.

Je kan ervan uitgaan dat alle prikkels die te maken hebben met macht en sociale status (burgeroorlog), zelfbeeld (rassenrellen), voedsel (voedselrellen) en sex (partnergeweld, verkrachting, aanranding), een actie kunnen uitlokken van het reptielenbrein.

Bij voedselschaarste (werkelijk of vermeend) kan er een zeer agressieve respons komen. Dat gaat van hamsteren van voeding, tot voedselrellen, en in extreme situaties zelfs tot kannibalisme. Tijdens wereldoorlog II zijn er talloze gevallen van kannibalisme gekend. Eén van de meest gekende gevallen in de recente tijd is het geval van de vliegtuigcrash in 1973 in het Andesgebergte. De overlevenden van de crash wisten zich gedurende 72 dagen in leven te houden door te eten van degenen die verongelukt waren.

Ons emotioneel (limbisch) brein kan deze primitieve reacties ofwel versterken ofwel verzwakken. Alleen ons denkend brein is in staat een actie van het reptielenbrein af te zwakken en te relativeren, op basis van analytisch denken, morele waarden en normen.

Lees verder over de manier waarop reclame en publiciteit handig inspelen op ons primitieve reptielenbrein om ons tot actie te laten overgaan: dingen kopen die we eigenlijk niet nodig hebben. We geven ook tips om er iets aan te doen.

Laatste aanpassing op Thursday, January 4, 2018 om 09:40u